É unha desas palabras clave que de cando en cando aparece nas noticias, unha importación dende o inglés para dar o toque interesante e desexable ao concepto. Falo do coliving —ou cohosing—, na que se comparten espazos comunais entre unhas cantas persoas. Vén a ser o piso compartido de toda a vida, aínda que agora as ofertas que os están poñendo nos centros das cidades —empezaron, como habitual, nas grandes e agora están un pouco por todas partes— os enchen de certa palabrería marketiniana. E, cando non son unha escusa máis para seguir vendendo precariedade (como aqueles «pisos colmena» de Madrid de hai uns anos), son bastante caros e non accesibles a todos os petos.
Con todo, o cohousing podería ser unha das solucións para vivir mellor, unha moi conectada co pensamento radical das utopías e coa idea de ir cara unha sociedade máis igualitaria. Sobre iso fala a antropóloga Kristen Ghodsee en Utopías cotidianas, o ensaio no que aborda o que miles de anos de experiencias utópicas nos mostran sobre como vivir ben e que acaba de publicar en castelán Capitán Swing.
Falaba con Ghodsee trala publicación do seu libro e preguntáballe xusto por iso, polas comunidades utópicas e as súas conexións co privilexio. Porque o cohousing que coñecemos aquí a primeira vista é, xustamente, un que ou é unha escusa para tapar precariedade ou é algo dificilmente accesible. «Hai dous lados do espectro, algúns son eses experimentos máis utópicos radicais, como ecoaldeas ou cousas similares, comunidades intencionais», dicíame. «A miúdo tes dous lados: xente extremadamente privilexiada que o fai como unha elección de estilos de vida e xente que é moi precaria que o fai por necesidade», explica. Isto é, ademais, algo que tamén se ve ao longo da historia das utopías, pero iso non é algo que nos debería levar a perder de vista os resultados finais e o seu potencial.
«A miúdo tes dous lados: xente extremadamente privilexiada que o fai como unha elección de estilos de vida e xente que é moi precaria que o fai por necesidade»
A vida colectiva implica tirar os muros da vivenda unifamiliar, explica no seu libro, o que a súa vez supón poñer en cuestión a propiedade privada. Son, ao final, grandes pilares da sociedade capitalista na que vivimos. E, aínda que poda parecer un cambio profundo que altera o que se fixo sempre, a realidade é un tanto diferente. A vida colectiva xa existía hai moito tempo, seguiuno facendo e, nas últimas décadas, como mostra no seu libro, emerxeron novas propostas que traballan con eses criterios e que lograron funcionar. Os conventos e os mosteiros, lembra, lévano facendo moito tempo.
Máis alá dos debates ideolóxicos, pódese achegar á cuestión dende unha perspectiva un tanto pragmática. Nun mundo no que aínda quedan moitas cousas por solucionar —dende o impacto que os nosos estilos de vida teñen no noso entorno ata as fendas de xénero ou sociais—, cambiar como vivimos podería axudar a resolvelo. Ghodsee mostra como nas experiencias de vida colectiva, conseguiuse mellorar o reparto das tarefas para facelo máis igualitario, mesmo cando os proxectos non nacen necesariamente con esas ideas como elementos de base e identidade.
En Dinamarca, exemplifica, foron as feministas as que promoveron os primeiros proxectos privados de vivenda compartida. Empezaron nos 70 e foron crecendo ao longo das décadas seguintes. Hoxe, un 1% da poboación vive en comunidades con estas características, nas que se reparten todas as funcións, dende limpar as zonas comúns ata levar as criaturas e a poboación de máis idade a actividades ou ás citas médicas pasando polo mantemento dos xardíns. Os resultados foron bos e asentaron poboación, o que está levando, como conta a ensaista, a que os concellos rurais os vexan como unha vía para atraer habitantes.
E, non menos interesante, serviría o cambio de percepción de como se vive para abordar os problemas aos que se enfrontan as novas xeracións? Nun mercado tensionado, no que millennials e Xeración Z non poden acceder á vivenda e están nunha situación ultraprecaria, podería ser o compartido o xeito de poñer fin ás desigualdades do sistema?
Non todo é perfecto, por suposto, e Ghodsee recoñéceo no seu libro. Máis alá desa división de quen pode ou non acceder a este tipo de modos de vida, tamén está a de que a propia vida colectiva non ten que ser necesariamente doada. É dicir, compartir espazos implica —e quen compartiu piso ben o sabe— ser capaz de negociar e aceptar as peculiaridades dos demais.
Pero, mesmo se non nos da por irnos xa mesmo a unha destas comunidades, as reflexións de Ghodsee e os seus exemplos invitan a reflexionar. Poderiamos vivir dun xeito mellor e distinto?
Foto | Jeffrey Czum
t748i0
2gkr0g